Διερεύνηση της βιωσιμότητας του αγροτικού παραγωγικού συστήματος της Κύπρου: Μελέτη περίπτωσης η ευρύτερη αγροτική περιοχή Λάρνακας και Αμμοχώστου.

Στυλιανού, Ανδρέας, Στέλιος

Αποστολόπουλος, Κωνσταντίνος Δ.

Η αξιολόγηση της βιωσιμότητας στον γεωργικό τομέα είναι απαραίτητη για την «οικοδόμηση» αειφόρων γεωργικών συστημάτων (ΓΣ), τα οποία θα είναι φιλικά προς το περιβάλλον, οικονομικά βιώσιμα και κοινωνικά υπεύθυνα. Η βιωσιμότητα του γεωργικού τομέα αποτελεί προτεραιότητα για την Κύπρο, μολονότι δεν έχει διερευνηθεί εμπειρικά μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διατριβή επιχειρεί, για πρώτη φορά, να εντοπίσει τα διαφορετικά ΓΣ που επικρατούν στη νοτιοανατολική Κύπρο και, ακολούθως, να αξιολογήσει και να συγκρίνει τη βιωσιμότητά τους, ακολουθώντας μία ολιστική προσέγγιση. Ως περιοχές μελέτης επιλέχθηκαν οι επαρχίες Λάρνακας και ελεύθερης Αμμοχώστου. Για την επίτευξη των στόχων της διατριβής υιοθετήθηκε ένα μεθοδολογικό πλαίσιο τριών σταδίων. Κατά το πρώτο στάδιο, καθορίστηκε το πλαίσιο βιωσιμότητας και επιλέχθηκαν 9 περιβαλλοντικοί, 17 κοινωνικοί και 15 οικονομικοί απλοί δείκτες βιωσιμότητας. Οι τιμές των δεικτών υπολογίστηκαν από πρωτογενή, κυρίως, δεδομένα που συλλέχθηκαν από αντιπροσωπευτικό δείγμα 324 γεωργικών εκμεταλλεύσεων (γ.ε.). Στο δεύτερο στάδιο, εφαρμόστηκε πολυμεταβλητή στατιστική ανάλυση για τον εντοπισμό των ΓΣ και την ανάπτυξη τυπολογίας. Στο τρίτο στάδιο, αξιολογήθηκε η βιωσιμότητα των ΓΣ με τη συνδυασμένη εφαρμογή της αριθμητικής και της οπτικής ολοκλήρωσης. Η αριθμητική ολοκλήρωση περιλάμβανε την ανάπτυξη τεσσάρων σύνθετων δεικτών βιωσιμότητας (περιβαλλοντικός, κοινωνικός, οικονομικός, γενικός), ενώ η οπτική ολοκλήρωση αφορούσε την παρουσίαση των τιμών και βαθμολογιών των απλών δεικτών με γραφήματα και πίνακες. Από την πολυμεταβλητή ανάλυση προέκυψαν έξι σημαντικά διαφοροποιημένα ΓΣ, από τα οποία τα τέσσερα (ΓΣ1–ΓΣ4) είναι προσανατολισμένα στη φυτική παραγωγή, ενώ τα δύο (ΓΣ5–ΓΣ6) στη ζωική παραγωγή. Διαφάνηκε ότι τα ΓΣ5–ΓΣ6 είναι τα λιγότερο περιβαλλοντικά βιώσιμα, με το ΓΣ5 (μεσαίου μεγέθους γ.ε. αιγοπροβάτων) να κατατάσσεται επίσης τελευταίο με βάση τον κοινωνικό και τον γενικό δείκτη. Από την άλλη, το ΓΣ6 (μεγάλες γ.ε. αγελάδων γαλακτοπαραγωγής) παρουσιάζει την καλύτερη κοινωνική επίδοση. Οι τιμές του οικονομικού δείκτη είναι σχετικά χαμηλές για όλα τα ΓΣ, ενώ, παραδόξως, το ΓΣ4 (μικρές γ.ε. λαχανικών και δενδρωδών καλλιεργειών) είναι το περισσότερο οικονομικά βιώσιμο. Βάσει του γενικού δείκτη, το ΓΣ2 (μικρομεσαίες γ.ε. λαχανικών θερμοκηπίου και υπαίθρου) και το ΓΣ1 (μεσαίου μεγέθους γ.ε. πατατών και λαχανικών υπαίθρου) κατατάσσονται στις πρώτες δύο θέσεις. Όλα τα ΓΣ παρουσιάζουν χαμηλές προοπτικές διαδοχής, ενώ το εξωγεωργικό εισόδημα χρησιμοποιείται κυρίως ως μέσο επιβίωσης των νοικοκυριών και δεν επενδύεται στη γ.ε. Επιπλέον, παρατηρείται μία αδύναμη συμπληρωματικότητα μεταξύ των βασικών συνιστωσών του ΓΣ, ήτοι της φυτικής/ζωικής παραγωγής και του εισοδήματος εκτός γ.ε., η οποία δύναται να επηρεάζει αρνητικά τη βιωσιμότητα των ΓΣ. Παράλληλα, τα ευρήματα θέτουν υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα των επιδοτήσεων για έναν πιο βιώσιμο γεωργικό τομέα. Η διατριβή αναδεικνύει, επίσης, τη σημαντικότητα της συμμετοχής σε οργανώσεις παραγωγών για τη βιωσιμότητα των γ.ε. Τα αποτελέσματα για το ΓΣ1 υποδεικνύουν ότι η βιώσιμη εντατικοποίηση της γεωργίας είναι εφικτή στην περιοχή μελέτης. Αντίθετα, το ΓΣ5 αποδείχθηκε το λιγότερο βιώσιμο, με σημαντικές αδυναμίες. Επομένως, η βιωσιμότητά του θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των αρμόδιων φορέων. Τα αποτελέσματα της διατριβής δύνανται να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς συγκριτικής αξιολόγησης της βιωσιμότητας των ΓΣ, για μία πιο επικεντρωμένη αγροτική πολιτική και έρευνα, προσαρμοσμένη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ΓΣ, αλλά και για την υποστήριξη των φορέων λήψης αποφάσεων στην Κύπρο ή/και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου, με παρόμοια ΓΣ και ανάλογες αγροοικολογικές συνθήκες.

2022-05-17

Ελληνικά

Οικονομία
Γεωργική οικονομία
Βιώσιμη Ανάπτυξη

Γεωργία - Οικονομικές απόψεις
Αειφορική ανάπτυξη - Κύπρος

δείκτες βιωσιμότητας, ολοκληρωμένη αξιολόγηση της βιωσιμότητας, ποσοτική τυπολογία, Γεωργικά συστήματα, Κύπρος

491 σ.,εικ.,πίν.,διαγρ.,χάρτες,σχ.

Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0