Η γεωγραφία των διαιρεμένων περιοχών: η πράσινη γραμμή στο κέντρο και την περιφέρεια της Λευκωσίας

Θεοδοσίου, Νίκος

Δελλαδέτσιμας, Παύλος Μαρίνος

Στην παρούσα μελέτη θα αναλύσουμε το θέμα «Η Γεωγραφία των διαιρεμένων
Περιοχών: Η πράσινη γραμμή στο κέντρο και την περιφέρεια Λευκωσίας». Ετυμολογικά,
αναφέρουμε στον τίτλο του θέματος τη λέξη διαιρεμένων περιοχών και όχι
διχοτομημένων όπως συνηθιζόταν ως τώρα, ακριβώς για να υποδηλώσουμε το
προσωρινό «μοίρασμα» και όχι το μόνιμο όπως νοεί η λέξη διχοτόμηση. Επίσης, να
διευκρινίσουμε ότι, όταν αναφέρουμε τη λέξη περιφέρεια Λευκωσίας εννοούμε μόνο τις
περιοχές (ακριτικές κοινότητες) που είναι κοντά στην πράσινη γραμμή και όχι ολόκληρη
την επαρχία. Η πράσινη γραμμή είναι η ομώνυμη γραμμή όπως φαίνεται πάνω στον
χάρτη της Κύπρου, την οποία αναλύουμε σε βάθος στη 4η ενότητα και παραθέτουμε
ειδικό ένθετο. Η «νεκρή ζώνη» είναι το πλάτος της πράσινης γραμμής μέσα στην οποία
καμία πλευρά (Κυπριακή +ημοκρατία – λεγόμενη «Τουρκική +ημοκρατία Βόρειας
Κύπρου ») δεν μπορεί να επέμβει και η οποία φρουρείται από τις ειρηνευτικές δυνάμεις
των Ηνωμένων Εθνών.
Η μελέτη είναι διαμορφωμένη σε εφτά ενότητες: 1) Η έννοια του ορίου, 2)
+ιαιρεμένες περιοχές, 3) Η Λευκωσία – Θέση, ιστορία, δημογραφία, αστικοποίηση, 4) Η
διαίρεση, 5) Οι επιδράσεις της διαίρεσης και οι επιπτώσεις από την τουρκική εισβολή, 6)
Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας και 7) Το πλαίσιο δράσης.
1. Η έννοια του ορίου: Τα όρια/σύνορα είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος που
πρέπει να κατανοήσουμε προκειμένου να αναλύσουμε στη συνέχεια την πράσινη
γραμμή της Λευκωσίας. Ξεκινάμε με τη διατύπωση του ορισμού (τι είναι
όριο/σύνορο;), περιγράφουμε τα είδη των ορίων (φυσικά – ανθρωπογενή) και
προσπαθούμε μέσω της ιστορίας να δούμε πως άλλαξε διαχρονικά η σημασία
τους. Στη συνέχεια εξηγούμε τη συνθήκη τι σημαίνει το να διασχίζεις
όρια/σύνορα;, μια συνθήκη που θα τη συσχετίσουμε στην πορεία με την πράσινη
γραμμή.
6
2. ιαιρεμένες περιοχές: Εδώ παρουσιάζουμε μερικά από τα πολλά παραδείγματα
διαιρεμένων περιοχών, την Ιερουσαλήμ (Ισραήλ), το Μπέλφαστ (Ιρλανδία) και το
Βερολίνο (Γερμανία) πριν την επανένωση του. Περιγράφονται εν συντομία τα
αίτια που οδήγησαν στον διχασμό, τις συγκρούσεις (αν σημειώθηκαν) και άλλα
διάφορα γεγονότα που έλαβαν χώρα. Το δε Βερολίνο αν και δεν υφίσταται πλέον
η διαίρεση εκεί, σκόπιμα το συμπεριλάβαμε για να εξετάσουμε στο τέλος ένα
καίριο ερώτημα: Μπορεί το Βερολίνο να αποτελέσει πρότυπο επανένωσης και για
την Λευκωσία;
3. Η Λευκωσία – Θέση, ιστορία, δημογραφία, αστικοποίηση: Από αυτή την ενότητα
ξεκινά το κύριο θέμα με την ανάλυση της περιοχής μελέτης, τη Λευκωσία.
Πρέπει να κατανοήσουμε το χώρο με τον οποίο θα ασχοληθούμε, γι’ αυτό
ξεκινάμε κάνοντας μια ιστορική αναδρομή όπου περιγράφουμε την κεντρική
θέση της στο νησί, τις κυριότερες πολιτικές, δημογραφικές και πολεοδομικές
αλλαγές που συνέβησαν, καθώς και τους μετά το 1974 κοινωνικό-οικονομικούς
μετασχηματισμούς που άλλαξαν τον χαρακτήρα της πόλης αφήνοντας παράλληλα
την περιφέρεια της στο περιθώριο.
4. Η διαίρεση: Εδώ παρουσιάζουμε το χρονικό της διαίρεσης, το πως μοιράστηκε η
πόλη της Λευκωσία στα δυο, τα κυριότερα πολιτικά και εθνικιστικά γεγονότα
που έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στο διχασμό και τις αιματηρές συγκρούσεις που
σημειώθηκαν μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που άφησαν το στίγμα
τους μέχρι σήμερα στο κέντρο της πόλης. Επίσης, σ’ αυτή την ενότητα
προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη σημασία της πράσινης γραμμής στον άμεσο
χώρο, συσχετίζοντας την παράλληλα με την ευρύτερη έννοια του ορίου της 1ης
ενότητας.
5. Οι επιδράσεις της διαίρεσης και οι επιπτώσεις από την τουρκική εισβολή:
Αναμφίβολα η διαίρεση της Λευκωσίας μαζί με την τουρκική εισβολή του 1974
έφεραν πολλές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις, τις οποίες καταγράφουμε και
αναλύουμε λεπτομερώς σ’ αυτή την ενότητα.
6. Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας: Το ΕΡΣΛ είναι ένας πολύ σημαντικός
θεσμός για την πόλη. Σ’ αυτή την ενότητα περιγράφουμε το πώς και πότε
7
δημιουργήθηκε, την ομάδα που τον απαρτίζει, τους στόχους του και τέλος
αναφέρουμε μερικά παραδείγματα έργων που υλοποίησε.
7. Το πλαίσιο δράσης: Εδώ αναφέρονται άλλοι θεσμοί και μέτρα στήριξης που
συμβάλλουν στην αναζωογόνηση της πόλης της Λευκωσίας και των περιοχών
που γειτνιάζουν με την πράσινη γραμμή.
Εν κατακλείδι, όλες οι ενότητες θα συνοψιστούν μαζί όπου θα καταλήξουμε σε
συμπεράσματα, θα γίνει αξιολόγηση των θεσμών και των προγραμμάτων, θα
εντοπιστούν οι αδυναμίες και τα προβλήματα στην περιοχή μελέτης και θα
προταθούν λύσεις.

2010-06-17

Ελληνικά

Ιστορική γεωγραφία
Κοινωνιολογία (Γενικά)

Γεωγραφία - Κύπρος - Λευκωσία
Διχοτόμηση, Εδαφική - Κύπρος
Κύπρος - Εξωτερικές σχέσεις

101 σ. : εικ., χάρτες

Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0