Πρωτότυπος Τίτλος:
Διατροφή και γευματικές συνήθειες στην Κύπρο από την προϊστορική μέχρι τη σύγχρονη εποχή
Συγγραφέας:
Γιάγκου, Βαρβάρα
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η δίαιτα των πληθυσμών που κατοικούν τις βόρειες ακτές της Μεσογείου κατέχει ξεχωριστή θέση στην επιστημονική βιβλιογραφία, ωστόσο οι πληροφορίες που υπάρχουν είναι περιορισμένες και αποσπασματικές. Η μελέτη των διαιτητικών συνηθειών που επικρατούσαν τους περασμένους αιώνες στις χώρες της Μεσογείου θα μπορούσε να συμβάλει στην κατανόηση των ιστορικών παραμέτρων της Μεσογειακής δίαιτας. Η αποκάλυψη έτσι των ιστορικών παραμέτρων της διατροφής που ακολουθούσαν οι ελληνικοί πληθυσμοί στην Κύπρο - ένα νησί της Ανατολικής Μεσογείου - εντάσσεται στην ευρύτερη μελέτη της εξέλιξης του προτύπου αυτού.
Σκοπός: Να μελετηθεί και να παρουσιαστεί η διατροφή και οι γευματικές συνήθειες των Κυπρίων από την προϊστορική μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Να καταγραφεί δηλαδή, να συγκριθεί, αλλά και να αξιολογηθεί μια σειρά πληροφοριών και δεδομένων σχετικών με τη διαθεσιμότητα και την εξασφάλιση τροφής, τις διαδικασίες παραγωγής τροφίμων, το εμπόριο, τις διατροφικές συνήθειες και τα γεύματα των κατοίκων του νησιού σε διάφορες χρονικές περιόδους, καθώς και σχετικών με τις καινοτομίες και τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις που παρουσιάζονται σε κάθε εποχή.
Μεθοδολογία: Το υλικό για την εργασία αυτή αντλήθηκε από δημοσιευμένες μονογραφίες, ιστορικές, αρχαιολογικές και εθνολογικές μελέτες, λαογραφικό (πρωτογενές) υλικό, εργασίες δημοσιευμένες σε συλλογικούς τόμους και προφορική πληροφορία που καταγράφηκε στο πεδίο.
Αποτελέσματα: Τα δημητριακά - σιτάρι και κριθάρι - αποτέλεσαν από τα προϊστορικά χρόνια, τη βάση της δίαιτας των Κυπρίων, ενώ το καθημερινό διαιτολόγιο τους συμπληρωνόταν με την κατανάλωση οσπρίων, άγριων χόρτων, λαχανικών και φρούτων. Οι κάτοικοι του νησιού ενέταξαν από πολύ νωρίς τα όσπρια στη διατροφή τους, αφού καλλιέργησαν τις φακές και τα ρεβίθια ήδη από τη νεολιθική περίοδο· ενώ τις μετέπειτα περιόδους μια μεγαλύτερη ποικιλία οσπρίων κάλυπτε σχεδόν αποκλειστικά τις ανάγκες τους σε διαιτητική πρωτεΐνη, μιας και το κρέας για πολλούς αιώνες σπάνιζε στη διατροφή των κατώτερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων. Οι κύριες πηγές κρέατος ήταν τα αιγοπρόβατα, οι χοίροι, τα κοτόπουλα, τα κουνέλια αλλά και το κυνήγι, το οποίο διαχρονικά αποτέλεσε αγαπημένη ενασχόληση των Κυπρίων, μέσω από το οποίο εξασφάλιζαν θηράματα όπως αγρινά, αγριογούρουνα, ελάφια (μέχρι και το μεσαίωνα), λαγούς και άγρια πτηνά. Σε αντίθεση με το κυνήγι, η αλιεία δεν αποτέλεσε ποτέ μια σημαντική ασχολία για τους Κυπρίους, εκτός από τα προϊστορικά χρόνια που αποτελούσε κυρίως μια πρακτική επιβίωσης, ούτε όμως και τα ψάρια δημοφιλή τροφή. Στη διατροφή των Κυπρίων σημαντική θέση κατείχαν το ελαιόλαδο, οι ελιές και το κρασί, το οποίο ήταν και το σημαντικότερο ποτό που συνόδευε τα γεύματα των Κυπρίων σε κάθε εποχή. Οι Κύπριοι κατανάλωναν και γλυκά, κυρίως ως «τραγήματα», δηλαδή επιδόρπια, τα οποία για πολλούς αιώνες βασίζονταν στις γλυκαντικές ύλες, έψημα, χαρουπόμελο και μέλι, ενώ μετά την ύστερη βυζαντινή περίοδο η ζάχαρη αντικατέστησε σταδιακά τις παραδοσιακές αυτές γλυκαντικές ύλες.
Συμπεράσματα-Συζήτηση: Η παραδοσιακή κυπριακή δίαιτα επάγεται στα πλαίσια του υγιεινού προτύπου της μεσογειακής διατροφής. Ωστόσο, η διατροφή και οι γευματικές συνήθειες των Κυπρίων τροποποιούνται συνεχώς και εξελίσσονται, σαν απόκριση στις συνεχείς αλλαγές του πολιτισμικού και φυσικού περιβάλλοντος. Η διατήρηση της διατροφικής κουλτούρας και η διάδοση της στις επόμενες γενιές είναι χρήσιμη, σε μια εποχή που η κυπριακή κοινωνία βιώνει τις συνέπειες των καταναλωτικών προτύπων της παγκοσμιοποίησης.
Σκοπός: Να μελετηθεί και να παρουσιαστεί η διατροφή και οι γευματικές συνήθειες των Κυπρίων από την προϊστορική μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Να καταγραφεί δηλαδή, να συγκριθεί, αλλά και να αξιολογηθεί μια σειρά πληροφοριών και δεδομένων σχετικών με τη διαθεσιμότητα και την εξασφάλιση τροφής, τις διαδικασίες παραγωγής τροφίμων, το εμπόριο, τις διατροφικές συνήθειες και τα γεύματα των κατοίκων του νησιού σε διάφορες χρονικές περιόδους, καθώς και σχετικών με τις καινοτομίες και τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις που παρουσιάζονται σε κάθε εποχή.
Μεθοδολογία: Το υλικό για την εργασία αυτή αντλήθηκε από δημοσιευμένες μονογραφίες, ιστορικές, αρχαιολογικές και εθνολογικές μελέτες, λαογραφικό (πρωτογενές) υλικό, εργασίες δημοσιευμένες σε συλλογικούς τόμους και προφορική πληροφορία που καταγράφηκε στο πεδίο.
Αποτελέσματα: Τα δημητριακά - σιτάρι και κριθάρι - αποτέλεσαν από τα προϊστορικά χρόνια, τη βάση της δίαιτας των Κυπρίων, ενώ το καθημερινό διαιτολόγιο τους συμπληρωνόταν με την κατανάλωση οσπρίων, άγριων χόρτων, λαχανικών και φρούτων. Οι κάτοικοι του νησιού ενέταξαν από πολύ νωρίς τα όσπρια στη διατροφή τους, αφού καλλιέργησαν τις φακές και τα ρεβίθια ήδη από τη νεολιθική περίοδο· ενώ τις μετέπειτα περιόδους μια μεγαλύτερη ποικιλία οσπρίων κάλυπτε σχεδόν αποκλειστικά τις ανάγκες τους σε διαιτητική πρωτεΐνη, μιας και το κρέας για πολλούς αιώνες σπάνιζε στη διατροφή των κατώτερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων. Οι κύριες πηγές κρέατος ήταν τα αιγοπρόβατα, οι χοίροι, τα κοτόπουλα, τα κουνέλια αλλά και το κυνήγι, το οποίο διαχρονικά αποτέλεσε αγαπημένη ενασχόληση των Κυπρίων, μέσω από το οποίο εξασφάλιζαν θηράματα όπως αγρινά, αγριογούρουνα, ελάφια (μέχρι και το μεσαίωνα), λαγούς και άγρια πτηνά. Σε αντίθεση με το κυνήγι, η αλιεία δεν αποτέλεσε ποτέ μια σημαντική ασχολία για τους Κυπρίους, εκτός από τα προϊστορικά χρόνια που αποτελούσε κυρίως μια πρακτική επιβίωσης, ούτε όμως και τα ψάρια δημοφιλή τροφή. Στη διατροφή των Κυπρίων σημαντική θέση κατείχαν το ελαιόλαδο, οι ελιές και το κρασί, το οποίο ήταν και το σημαντικότερο ποτό που συνόδευε τα γεύματα των Κυπρίων σε κάθε εποχή. Οι Κύπριοι κατανάλωναν και γλυκά, κυρίως ως «τραγήματα», δηλαδή επιδόρπια, τα οποία για πολλούς αιώνες βασίζονταν στις γλυκαντικές ύλες, έψημα, χαρουπόμελο και μέλι, ενώ μετά την ύστερη βυζαντινή περίοδο η ζάχαρη αντικατέστησε σταδιακά τις παραδοσιακές αυτές γλυκαντικές ύλες.
Συμπεράσματα-Συζήτηση: Η παραδοσιακή κυπριακή δίαιτα επάγεται στα πλαίσια του υγιεινού προτύπου της μεσογειακής διατροφής. Ωστόσο, η διατροφή και οι γευματικές συνήθειες των Κυπρίων τροποποιούνται συνεχώς και εξελίσσονται, σαν απόκριση στις συνεχείς αλλαγές του πολιτισμικού και φυσικού περιβάλλοντος. Η διατήρηση της διατροφικής κουλτούρας και η διάδοση της στις επόμενες γενιές είναι χρήσιμη, σε μια εποχή που η κυπριακή κοινωνία βιώνει τις συνέπειες των καταναλωτικών προτύπων της παγκοσμιοποίησης.
Ημερομηνία κατάθεσης:
2012-10-05
Γλώσσες Τεκμηρίου:
Ελληνικά
Λοιπά Θέματα:
Διατροφικές συνήθειες - Κύπρος
Food habits - Cyprus
Μεσογειακή δίαιτα
Mediterranean diet
Διατροφή - Κύπρος
Nutrition - Cyprus
Food habits - Cyprus
Μεσογειακή δίαιτα
Mediterranean diet
Διατροφή - Κύπρος
Nutrition - Cyprus
Περιγραφή:
153 σ., εικ., πίν., χάρτες
Άδεια χρήσης:
Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0
