Πρωτότυπος Τίτλος:
Η εξέλιξη της διαφήμισης των τροφίμων και ποτών στις εφημερίδες της Κύπρου κατά τον 20ο αιώνα
Συγγραφέας:
Ονουφρίου, Ειρήνη
Επιβλέπων καθηγητής:
Τσίτουρας, Αναστάσιος
Περίληψη:
Κάθε μέρα, από τη στιγμή που ξυπνάμε κατακλυζόμαστε από χιλιάδες διαφημιστικά μηνύματα. Διαφημίσεις παντού, όπου και αν κοιτάξουμε ό,τι και αν κάνουμε. Διαφήμιση κάνει κάθε τι που καταφέρνει να μας τραβήξει την προσοχή ακόμη και ο ήχος της καμπάνας της εκκλησίας. Η διαφήμιση σήμερα αποτελεί μια πανίσχυρη βιομηχανία που κινεί τα νήματα σε πολλές εκφάνσεις της ζωής μας. Τι είναι διαφήμιση; Με πολύ απλά λόγια είναι προϊόν ζωής!
Από τα πρώτα βήματα της η διαφήμιση στηρίχθηκε στην πραγματικότητα της κάθε εποχής αλλά και στην επιθυμητή ή ιδεατή εικόνα της. Δεν προσπάθησε να φτιάξει ένα ψεύτικο κόσμο αλλά επιδίωξε να συναντήσει τα οράματα, τα όνειρα, τα προβλήματα και τις ανάγκες των ανθρώπων και γι’ αυτό άλλωστε σύντομα αναδείχθηκε σε «καθρέφτη» της κοινωνίας.
Οι ανάγκες των ανθρώπων άλλαζαν από εποχή σε εποχή. Ο τρόπος ζωής, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και έκφρασης και γενικά οι συνθήκες της καθημερινής ζωής μεταβάλλονταν συνεχώς. Το μόνο σίγουρο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι η ανάγκη του ανθρώπου για τροφή υπήρξε από την πρώτη στιγμή εμφάνισης του πάνω στη γη. Η τροφή έδωσε στον άνθρωπο απεριόριστη δύναμη και υπήρξε το στοιχείο εκείνο που συνέβαλε στην κυριαρχία του στη γη σαν είδος.
Η διατροφή του ανθρώπου από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του εξαρτιόταν αποκλειστικά από το κυνήγι και τη συλλογή. Η ανάγκη και η τάση του ανθρώπου για εξέλιξη όμως τον οδήγησαν στη γεωργική και τη βιομηχανική επανάσταση όπου τρόφιμα άγνωστα στον άνθρωπο μέχρι τότε έγιναν μέρος της διατροφής του. Σιγά-σιγά με την ανάπτυξη της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών φτάσαμε στο σημείο να έχουμε τέτοια ποικιλία τροφίμων που θα ήταν αδύνατο να τη φανταστούν οι προηγούμενες γενιές.
Όλα αυτά τα νέα τρόφιμα που παράγονται σήμερα ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης θα ήταν αδύνατο να πουληθούν αν δεν επιδίωκαν να συναντήσουν κατάματα την αχορταγία του ανθρώπου για απόλαυση και κατανάλωση. Για να γίνει όμως αυτό έπρεπε να υπάρξει ένας συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο τρόφιμο και στον καταναλωτή. Έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος για την εξύμνηση των πλεονεκτημάτων του προϊόντος και της δημιουργίας της δικής του προσωπικότητας. Την απάντηση και τη λύση σε αυτό το ερώτημα ήρθε να δώσει η διαφήμιση, και συγκεκριμένα η διαφήμιση των τροφίμων και ποτών.
Το κείμενο και η εικόνα της διαφήμισης, το χρώμα, η τιμή, η συσκευασία, το όνομα, η χρήση του προϊόντος και γενικά η προσωπικότητα που αποδίδει ο διαφημιστής σε αυτό σχετίζονται άμεσα με τις απαιτήσεις των καταναλωτών αλλά και την προώθηση ενός τροφίμου ή ποτού. Οι βιομηχανίες τροφίμων και ποτών μεταδίδουν εκείνα τα μηνύματα στα οποία πιστεύουν ότι θα ανταποκριθούν οι πελάτες ανάλογα με τις ανάγκες, τις απαιτήσεις, τα πρότυπα τους και τις προσδοκίες τους.
Σκοπός της μελέτης είναι να καταγράψει διαχρονικά, σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους του 20ου αιώνα, τα χαρακτηριστικά της διαφήμισης των τροφίμων και ποτών και να αποδείξει ότι ο τρόπος διαφήμισης τους ακολουθούσε τα πρότυπα της εποχής, τις διαιτητικές συνήθειες, την οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο, και γενικά τον τρόπο ζωής της κοινωνίας της Κύπρου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μετά από συστηματική και επίμονη προσπάθεια συγκέντρωσης του υλικού μόνο από κυπριακές εφημερίδες. Η αξία της πηγής δεν έγκειται στο ποσοτικό αλλά στο ποιοτικό της μέγεθος.
Το υλικό αποτελείται από διαφημιστικές καταχωρίσεις τροφίμων και ποτών το οποίο συγκεντρώθηκε με τη μέθοδο της φωτογράφησης αλλά και της μικροφωτογράφησης και οι οποίες έλαβαν χώρα στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών στη Λευκωσία και στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λεμεσού.
Την πηγή για την συλλογή των διαφημιστικών καταχωρίσεων των τροφίμων και ποτών αποτέλεσαν οι εφημερίδες «Φωνή της Κύπρου», «Σάλπιγξ», «Ελευθερία», «Φιλελεύθερος» και «Σημερινή». Και οι πέντε εφημερίδες είχαν το χαρακτηριστικό της αξιόλογης κυκλοφορίας και της σημαντικής αναγνώρισης τους από το κοινό της Κύπρου. Ο «Φιλελεύθερος» και η «Σημερινή» εξακολουθούν να εκδίδονται μέχρι σήμερα με πλατιά απήχηση.
Η εβδομαδιαία πολιτικοσατιρική εφημερίδα «ΣΑΛΠΙΓΞ» πρωτοεκδόθηκε το 1884. Το ίδιο έτος η εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα «ΣΤΑΣΙΝΟΣ» αλλάζει τον τίτλο της σε «ΣΤΑΣΙΝΟΣ ή ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ». Το 1906, έχουμε την έκδοση της εφημερίδας «Ελευθερία». Στα τέλη του 1955 εμφανίστηκε ο «Φιλελεύθερος» και κατά τη δεκαετία του ’70 εκδόθηκε «Η Σημερινή».
Ο τρόπος συγκέντρωσης του υλικού αφορούσε μόνο μία έκδοση για κάθε μήνα. Στις εφημερίδες «Φωνή της Κύπρου» και «Σάλπιγξ» παίρναμε τις καταχωρήσεις της πρώτης έκδοσης του μήνα ενώ στις υπόλοιπες την έκδοση της τελευταίας Κυριακής του μήνα.
Στις δύο από τις τρεις περιόδους χρησιμοποιήθηκαν περισσότερες από μια εφημερίδες και συγκεκριμένα για την πρώτη περίοδο από το 1900-1910 χρησιμοποιήθηκε ως πηγή η εφημερίδα «Φωνή της Κύπρου» και από το 1911-1920 η εφημερίδα «Σάλπιγξ». Πηγή της δεύτερης περιόδου 1940-1960 υπήρξε η εφημερίδα «Ελευθερία». Στην τρίτη περίοδο υπήρξε μια διεύρυνση πηγών στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα. Από το 1980 έως το 1990 είχαμε ως πηγή την εφημερίδα «Φιλελεύθερος». Από το 1990 έως το 2000 την πηγή μας αποτέλεσαν δύο εφημερίδες, ο «Φιλελεύθερος» και η «Σημερινή».
Οι τρεις διαφορετικές χρονικές περίοδοι που επιλέκτηκαν για την καταγραφή και την εξέλιξη των διαφημιστικών χαρακτηριστικών των τροφίμων και ποτών αφορούν τις εξής εικοσαετίες: πρώτη περίοδος 1900-1920, δεύτερη περίοδος 1940-1960 και τρίτη περίοδος 1980-2000. Ο λόγος που επιλέχτηκαν οι πιο πάνω χρονικές περίοδοι είναι διότι μέσα σ’ αυτές έλαβαν χώρα τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα σε εθνικό κυρίως επίπεδο αλλά και σε παγκόσμιο. Αυτοί οι σταθμοί υπήρξαν καθοριστικοί για την πορεία της Κύπρου και επηρέασαν τα δρώμενα της εποχής σε μεγάλο βαθμό .
Κατά την πρώτη περίοδο 1900-1920 έχουμε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αγγλοκρατία στην Κύπρο. Κατά τη δεύτερη περίοδο 1940-1960 έχουμε το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το τέλος της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο και τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του νησιού. Κατά την τρίτη περίοδο 1980-2000, ο χρόνος μετράει μόλις 6 (έξι) χρόνια μετά τη τουρκική εισβολή στο νησί και σ’ αυτή την περίοδο η Κύπρος αρχίζει να πορεύεται προς την Ε.Ε, έχει χαρακτηριστικά γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και κατά συνέπεια, επέκταση των καταναλωτικών της αναγκών. Αυτοί οι σταθμοί σηματοδοτούνται από ιστορικά γεγονότα που στάθηκαν ικανά να αλλάξουν τις συνήθειες, τον τρόπο ζωής και την σκέψη των ανθρώπων.
Οι δυσχέρειες που παρουσιάστηκαν κατά την προσπάθεια συλλογής των καταχωρήσεων αλλά και για την εκπόνηση αυτής της μελέτης αφορούσαν κυρίως προβλήματα στην επιλογή και ταξινόμηση του υλικού, στην έλλειψη σχετικής κυπριακής βιβλιογραφίας και στην εξεύρεση σπάνιων εφημερίδων.
Από τα πρώτα βήματα της η διαφήμιση στηρίχθηκε στην πραγματικότητα της κάθε εποχής αλλά και στην επιθυμητή ή ιδεατή εικόνα της. Δεν προσπάθησε να φτιάξει ένα ψεύτικο κόσμο αλλά επιδίωξε να συναντήσει τα οράματα, τα όνειρα, τα προβλήματα και τις ανάγκες των ανθρώπων και γι’ αυτό άλλωστε σύντομα αναδείχθηκε σε «καθρέφτη» της κοινωνίας.
Οι ανάγκες των ανθρώπων άλλαζαν από εποχή σε εποχή. Ο τρόπος ζωής, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και έκφρασης και γενικά οι συνθήκες της καθημερινής ζωής μεταβάλλονταν συνεχώς. Το μόνο σίγουρο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι η ανάγκη του ανθρώπου για τροφή υπήρξε από την πρώτη στιγμή εμφάνισης του πάνω στη γη. Η τροφή έδωσε στον άνθρωπο απεριόριστη δύναμη και υπήρξε το στοιχείο εκείνο που συνέβαλε στην κυριαρχία του στη γη σαν είδος.
Η διατροφή του ανθρώπου από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του εξαρτιόταν αποκλειστικά από το κυνήγι και τη συλλογή. Η ανάγκη και η τάση του ανθρώπου για εξέλιξη όμως τον οδήγησαν στη γεωργική και τη βιομηχανική επανάσταση όπου τρόφιμα άγνωστα στον άνθρωπο μέχρι τότε έγιναν μέρος της διατροφής του. Σιγά-σιγά με την ανάπτυξη της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών φτάσαμε στο σημείο να έχουμε τέτοια ποικιλία τροφίμων που θα ήταν αδύνατο να τη φανταστούν οι προηγούμενες γενιές.
Όλα αυτά τα νέα τρόφιμα που παράγονται σήμερα ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης θα ήταν αδύνατο να πουληθούν αν δεν επιδίωκαν να συναντήσουν κατάματα την αχορταγία του ανθρώπου για απόλαυση και κατανάλωση. Για να γίνει όμως αυτό έπρεπε να υπάρξει ένας συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο τρόφιμο και στον καταναλωτή. Έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος για την εξύμνηση των πλεονεκτημάτων του προϊόντος και της δημιουργίας της δικής του προσωπικότητας. Την απάντηση και τη λύση σε αυτό το ερώτημα ήρθε να δώσει η διαφήμιση, και συγκεκριμένα η διαφήμιση των τροφίμων και ποτών.
Το κείμενο και η εικόνα της διαφήμισης, το χρώμα, η τιμή, η συσκευασία, το όνομα, η χρήση του προϊόντος και γενικά η προσωπικότητα που αποδίδει ο διαφημιστής σε αυτό σχετίζονται άμεσα με τις απαιτήσεις των καταναλωτών αλλά και την προώθηση ενός τροφίμου ή ποτού. Οι βιομηχανίες τροφίμων και ποτών μεταδίδουν εκείνα τα μηνύματα στα οποία πιστεύουν ότι θα ανταποκριθούν οι πελάτες ανάλογα με τις ανάγκες, τις απαιτήσεις, τα πρότυπα τους και τις προσδοκίες τους.
Σκοπός της μελέτης είναι να καταγράψει διαχρονικά, σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους του 20ου αιώνα, τα χαρακτηριστικά της διαφήμισης των τροφίμων και ποτών και να αποδείξει ότι ο τρόπος διαφήμισης τους ακολουθούσε τα πρότυπα της εποχής, τις διαιτητικές συνήθειες, την οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο, και γενικά τον τρόπο ζωής της κοινωνίας της Κύπρου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μετά από συστηματική και επίμονη προσπάθεια συγκέντρωσης του υλικού μόνο από κυπριακές εφημερίδες. Η αξία της πηγής δεν έγκειται στο ποσοτικό αλλά στο ποιοτικό της μέγεθος.
Το υλικό αποτελείται από διαφημιστικές καταχωρίσεις τροφίμων και ποτών το οποίο συγκεντρώθηκε με τη μέθοδο της φωτογράφησης αλλά και της μικροφωτογράφησης και οι οποίες έλαβαν χώρα στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών στη Λευκωσία και στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λεμεσού.
Την πηγή για την συλλογή των διαφημιστικών καταχωρίσεων των τροφίμων και ποτών αποτέλεσαν οι εφημερίδες «Φωνή της Κύπρου», «Σάλπιγξ», «Ελευθερία», «Φιλελεύθερος» και «Σημερινή». Και οι πέντε εφημερίδες είχαν το χαρακτηριστικό της αξιόλογης κυκλοφορίας και της σημαντικής αναγνώρισης τους από το κοινό της Κύπρου. Ο «Φιλελεύθερος» και η «Σημερινή» εξακολουθούν να εκδίδονται μέχρι σήμερα με πλατιά απήχηση.
Η εβδομαδιαία πολιτικοσατιρική εφημερίδα «ΣΑΛΠΙΓΞ» πρωτοεκδόθηκε το 1884. Το ίδιο έτος η εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα «ΣΤΑΣΙΝΟΣ» αλλάζει τον τίτλο της σε «ΣΤΑΣΙΝΟΣ ή ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ». Το 1906, έχουμε την έκδοση της εφημερίδας «Ελευθερία». Στα τέλη του 1955 εμφανίστηκε ο «Φιλελεύθερος» και κατά τη δεκαετία του ’70 εκδόθηκε «Η Σημερινή».
Ο τρόπος συγκέντρωσης του υλικού αφορούσε μόνο μία έκδοση για κάθε μήνα. Στις εφημερίδες «Φωνή της Κύπρου» και «Σάλπιγξ» παίρναμε τις καταχωρήσεις της πρώτης έκδοσης του μήνα ενώ στις υπόλοιπες την έκδοση της τελευταίας Κυριακής του μήνα.
Στις δύο από τις τρεις περιόδους χρησιμοποιήθηκαν περισσότερες από μια εφημερίδες και συγκεκριμένα για την πρώτη περίοδο από το 1900-1910 χρησιμοποιήθηκε ως πηγή η εφημερίδα «Φωνή της Κύπρου» και από το 1911-1920 η εφημερίδα «Σάλπιγξ». Πηγή της δεύτερης περιόδου 1940-1960 υπήρξε η εφημερίδα «Ελευθερία». Στην τρίτη περίοδο υπήρξε μια διεύρυνση πηγών στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα. Από το 1980 έως το 1990 είχαμε ως πηγή την εφημερίδα «Φιλελεύθερος». Από το 1990 έως το 2000 την πηγή μας αποτέλεσαν δύο εφημερίδες, ο «Φιλελεύθερος» και η «Σημερινή».
Οι τρεις διαφορετικές χρονικές περίοδοι που επιλέκτηκαν για την καταγραφή και την εξέλιξη των διαφημιστικών χαρακτηριστικών των τροφίμων και ποτών αφορούν τις εξής εικοσαετίες: πρώτη περίοδος 1900-1920, δεύτερη περίοδος 1940-1960 και τρίτη περίοδος 1980-2000. Ο λόγος που επιλέχτηκαν οι πιο πάνω χρονικές περίοδοι είναι διότι μέσα σ’ αυτές έλαβαν χώρα τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα σε εθνικό κυρίως επίπεδο αλλά και σε παγκόσμιο. Αυτοί οι σταθμοί υπήρξαν καθοριστικοί για την πορεία της Κύπρου και επηρέασαν τα δρώμενα της εποχής σε μεγάλο βαθμό .
Κατά την πρώτη περίοδο 1900-1920 έχουμε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αγγλοκρατία στην Κύπρο. Κατά τη δεύτερη περίοδο 1940-1960 έχουμε το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το τέλος της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο και τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του νησιού. Κατά την τρίτη περίοδο 1980-2000, ο χρόνος μετράει μόλις 6 (έξι) χρόνια μετά τη τουρκική εισβολή στο νησί και σ’ αυτή την περίοδο η Κύπρος αρχίζει να πορεύεται προς την Ε.Ε, έχει χαρακτηριστικά γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και κατά συνέπεια, επέκταση των καταναλωτικών της αναγκών. Αυτοί οι σταθμοί σηματοδοτούνται από ιστορικά γεγονότα που στάθηκαν ικανά να αλλάξουν τις συνήθειες, τον τρόπο ζωής και την σκέψη των ανθρώπων.
Οι δυσχέρειες που παρουσιάστηκαν κατά την προσπάθεια συλλογής των καταχωρήσεων αλλά και για την εκπόνηση αυτής της μελέτης αφορούσαν κυρίως προβλήματα στην επιλογή και ταξινόμηση του υλικού, στην έλλειψη σχετικής κυπριακής βιβλιογραφίας και στην εξεύρεση σπάνιων εφημερίδων.
Ημερομηνία κατάθεσης:
2005
Γλώσσες Τεκμηρίου:
Ελληνικά
Θεματικές Κατηγορίες:
Εμπόριο
Βιομηχανία φιλοξενίας, ξενοδοχεία, εστιατόρια κλπ., τροφή και υπηρεσίες της
Τροφή, τρόφιμα και επισιτισμός
Βιομηχανία φιλοξενίας, ξενοδοχεία, εστιατόρια κλπ., τροφή και υπηρεσίες της
Τροφή, τρόφιμα και επισιτισμός
Λοιπά Θέματα:
Τροφή - Μάρκετινγκ
Τροφή - Βιομηχανία και εμπόριο
Τηλεοπτική διαφημίση - Τροφή
Διαφήμιση - Κύπρος
Τροφή - Βιομηχανία και εμπόριο
Τηλεοπτική διαφημίση - Τροφή
Διαφήμιση - Κύπρος
Λέξεις-κλειδιά:
Διαφήμιση, τρόφιμα, ποτά, εφημερίδες, τύπος, Κύπρος
Περιγραφή:
159 σ.
Άδεια χρήσης:
Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0
