Διατροφικές συνήθειες και φυσική δραστηριότητα των εφήβων: Εφαρμογή παρέμβασης στο χώρο του σχολείου και ο ρόλος των ψυχοκοινωνικών παραγόντων

Κουκ, Τίνα Λουΐζα

Μανιός, Γιάννης

Εισαγωγή: Η διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και η υιοθέτηση συστηματικής φυσικής δραστηριότητας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες πρόληψης της παχυσαρκίας και των συνοδών νοσημάτων. Τα μεγάλης κλίμακας προγράμματα παρέμβασης που αποσκοπούν στη βελτίωση των παραπάνω συμπεριφορών στοχεύουν στο σύνολο της τάξης και δε λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή. Οι εξατομικευμένες παρεμβάσεις, που εφαρμόζονται μέσω Η/Υ, έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν προσωπική ανατροφοδότηση σε ένα μεγάλο πληθυσμιακό δείγμα με σχετικά χαμηλό κόστος. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση μιας εξατομικευμένης παρέμβασης μέσω Η/Υ για τις διατροφικές συνήθειες, την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας των εφήβων. Επιμέρους σκοποί είναι: α) η αξιολόγηση της διαδικασίας εφαρμογής της διατροφικής παρέμβασης, και β) η αξιολόγηση της μεσολαβητικής και τροποποιητικής επίδρασης δημογραφικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων στη φυσική δραστηριότητα. Υλικά και Μέθοδοι: Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 1298 έφηβοι, ηλικίας 12.5-17.5 ετών, που φοιτούσαν σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έξι ευρωπαϊκών πόλεων. Τα σχολεία τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες: μία ομάδα παρέμβαση (ΟΠ) (n=713 μαθητές) και μία ομάδα ελέγχου (ΟΕ) (n=585 μαθητές). Κατά τη διάρκεια τριών μηνών οι μαθητές και των δύο ομάδων συμπλήρωσαν τρεις φορές ερωτηματολόγια (στην αρχή της παρέμβασης, ένα μήνα και τρεις μήνες μετά τις αρχικές μετρήσεις) και έλαβαν ανατροφοδότηση: εξατομικευμένες οδηγίες η ΟΠ και γενικές οδηγίες η ΟΕ. Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας της παρέμβασης έγινε με αξιολόγηση της διαιτητικής πρόσληψης και της φυσικής δραστηριότητας ένα μήνα και τρεις μήνες μετά τις αρχικές μετρήσεις με τη χρήση μεικτών γραμμικών υποδειγμάτων. Αποτελέσματα: Σε διατροφικό επίπεδο ένα μήνα μετά τις αρχικές μετρήσεις παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων μόνο για το ποσοστό της ενέργειας που προέρχεται από λίπος, κυρίως λόγω της αύξησης του από την ΟΕ (p=0.029). Ωστόσο, τρεις μήνες μετά τις αρχικές μετρήσεις, παρατηρήθηκε μείωση του ποσοστού της ενέργειας που προέρχεται από λίπος στην ΟΠ σε σύγκριση με την ΟΕ για την υποομάδα των υπέρβαρων/ παχύσαρκων εφήβων (p=0.002). Επιπλέον, οι εξατομικευμένες διατροφικές οδηγίες που δόθηκαν στην ΟΠ αξιολογήθηκαν πιο θετικά από τα κορίτσια και τους υπέρβαρους/ παχύσαρκους εφήβους. Όσον αφορά τη φυσική δραστηριότητα, ένα μήνα μετά τις αρχικές μετρήσεις η ΟΠ είχε υψηλότερα επίπεδα μετακίνησης με ποδήλατο (Β=-13.10, 95%CI:-21.59,-4.61), μέτριας (MPA) (Β=-21.40, 95%CI:-37.63,-5.18) και υψηλής (VPA) (Β=-17.38, 95%CI:-31.07,-3.70) έντασης φυσική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο και μέτριας προς υψηλή ένταση φυσική δραστηριότητα (MVPA) (Β=-25.42, 95%CI:-45.24,-5.60) σε σύγκριση με την ΟΕ. Τρεις μήνες μετά τις αρχικές μετρήσεις, όταν η ΟΠ έλαβε για δεύτερη φορά εξατομικευμένες οδηγίες, η επίδραση της παρέμβασης ήταν ακόμη μεγαλύτερη για όλους τους τύπους μετακίνησης και δείκτες φυσικής δραστηριότητας. Με τη μεσολαβητική ανάλυση αναγνωρίστηκαν τα αντιλαμβανόμενα περιβαλλοντικά εμπόδια (ΑΠΕ) που σχετίζονται με την ασφάλεια της γειτονιάς ως μεσολαβητές για όλους τους τύπους μετακίνησης και δείκτες φυσικής δραστηριότητας. Επίσης, τα ΑΠΕ που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα αθλητικών εγκαταστάσεων στη γειτονιά και με τη διαθεσιμότητα εγκαταστάσεων σχετικών με τον αθλητισμό στο σχολείο βρέθηκαν να είναι μεσολαβητές για την MVPA και την MPA (στον ελεύθερο χρόνο και στο σχολείο, αντίστοιχα). Αντίθετα, η κοινωνική υποστήριξη κατά την άθληση με φίλο/ους βρέθηκε να έχει κατασταλτική επίδραση στην VPA και στην MVPA. Με την τροποποιητική ανάλυση αναγνωρίστηκαν συγκεκριμένες υποομάδες (αγόρια, έφηβοι μεγαλύτερης ηλικίας, έφηβοι με υψηλή πρόθεση για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας κατά τις αρχικές μετρήσεις, έφηβοι με υψηλή αντιλαμβανόμενη υποστήριξη από τα αδέρφια, έφηβοι με χαμηλή αντιλαμβανόμενη υποστήριξη από τους φίλους και έφηβοι με υψηλά αδερφικά πρότυπα) που ανταποκρίθηκαν καλύτερα στην εξατομικευμένη παρέμβαση. Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη έδειξε ότι οι εξατομικευμένες οδηγίες που δόθηκαν στην ΟΠ είχαν μεγαλύτερη επίδραση από τις γενικές οδηγίες που δόθηκαν στην ΟΕ στα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας των εφήβων. Ωστόσο, οι διατροφικές εξατομικευμένες οδηγίες χρειάζονται περαιτέρω προσαρμογές και διορθώσεις ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητά τους. Επιπλέον, η μελέτη αναγνώρισε τα ΑΠΕ ως μεσολαβητές της φυσικής δραστηριότητας, καθώς και συγκεκριμένες υποομάδες εφήβων που είχαν μικρότερη ανταπόκριση στην εξατομικευμένη παρέμβαση. Ο σχεδιασμός μελλοντικών παρεμβάσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει στρατηγικές τόσο για τη βελτίωση των ΑΠΕ όσο και για την καλύτερη ανταπόκριση των παραπάνω υποομάδων.

2015-06-22

Ελληνικά

Διατροφή παιδιών και εφήβων

Έφηβοι, Εξατομικευμένη παρέμβαση, Διατροφή, Φυσική Δραστηριότητα, Μεσολαβητική και Τροποποιητική Ανάλυση

260 σ.: ει.,πίν.,σχ.

Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0