Προσδιοριστικοί παράγοντες δαπανών για εκπαίδευση στην Ελλάδα σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο

Σολάκη, Μελίνα

Χονδρογιάννης, Γεώργιος

Η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με την αναδιάρθωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος απαιτούν και την επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο, κατανέμονται οι δαπάνες στην εκπαίδευση και προσδιορίζεται το ανθρώπινο κεφάλαιο.Στην Ελλάδα, ανέκαθεν υπήρχε η αυξημένη ζήτηση για την εκπαίδευση και κυρίως για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, με παράλληλο αυξημένο ενδιαφέρον και για τις υπηρεσίες της ιδιωτικής εκπαίδευσης “Shadow Education”.Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ολιστική διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων των δαπανών της εκπαίδευσης σε μακρο-οικονομικό και μικρο-οικονομικό επίπεδο για την Ελλάδα. Διερευνάται. Πιο συγκεκριμένα, προσδιορίζεται η συνάρτηση της ζήτησης για την εκπαίδευση και στους δύο χρονικούς ορίζοντες, στην πρώτη περίπτωση με βάση την προσέγγιση της ροής (αριθμός εγγραφών) και του συνόλου των δαπανών και στη δεύτερη, με τις δαπάνες εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, τόσο σε επίπεδο παιδιών (γονείς), όσο και σε επίπεδο ενηλίκων, ανεξάρτητα από το αν είναι γονείς.Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον προσδιορισμό των δαπανών για την εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα της (Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια και Σύνολο). Πρόκειται για την προσέγγιση με βάση την εκπαίδευση ‘Education Based Approach’ με σκοπό, τη δημιουργία ενός ενιαίου πλαισίου κατανόησης του τρόπου λειτουργίας τους για την Ελλάδα.Επιμέρους στοιχεία διερεύνησης είναι και η Προθυμία Πληρωμής που κατέχει κεντρική θέση στη Νέα θεωρία Κατανάλωσης ‘New Consumption Theory’. Για την επίτευξη του ανωτέρω σκοπού, σε μακρο-οικονομικό επίπεδο, συλλέχθηκαν μακρο-οικονομικές χρονικές σειρές που αντικατοπτρίζουν όλες τις υπό εξέταση μεταβλητές της έρευνας και καλύπτουν την περίοδο από το 1961-2006. Ειδικότερα, αναφορικά με το πρώτο πεδίο έρευνας, στόχος είναι να διερευνηθούν οι μακροχρόνιες ‘ long-run’ και βραχυχρόνιες ‘short-run’ σχέσεις, ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη και το ανθρώπινο κεφάλαιο για την Ελλάδα (Το ανθρώπινο κεφάλαιο αντιπροσωπεύεται από την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και τις Δαπάνες Εκπαίδευσης) και η εκτίμηση πραγματοποιείται για όλα τα επίπεδα ακολουθώντας την προσέγγιση της ροής ‘Flow Approach’. Η εκτίμηση των δυναμικών σχέσεων πραγματοποιείται σε επίπεδο δι-μεταβλητής ‘bi-variate’ και πολυ-μεταβλητής ‘multi-variate’ ανάλυσης. Η πρώτη περιλαμβάνει τη χρήση τριών διαφορετικών μεθόδων συνολοκλήρωσης ‘co-integration tests’ και τα συμπεράσματα απορρέουν από τη συνδυασμένη εκτίμησή τους, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τον έλεγχο συνολοκλήρωσης με εκτίμηση ενός συστήματος εξισώσεων (Johansen and Juselius co-integration test). Σε μίκρο-οικονομικό επίπεδο για την επίτευξη του σκοπού πραγματοποιήθηκε η συλλογή δευτερογενών δεδομένων και επιπλέον, πραγματοποιήθηκε δειγματοληπτική έρευνα με τυχαία δειγματοληψία, από την οποία προέκυψε στρωματοποιημένο δείγμα ερωτώμενων για την περιοχή της Αττικής. Η διάρκεια της έρευνας ήταν από τις 25 Ιουνίου έως τις 25 Σεπτεμβρίου του 2013. Η ανωτέρω διαδικασία ακολουθήκε, προκείμενου να πραγματοποιηθεί ενίσχυση των αποτελεσμάτων για τον προσδιορισμό της συνάρτησης παραγωγής της εκπαίδευσης σε μίκρο-οικονομικό επίπεδο. Για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου, εκτιμήθηκαν υποδείγματα Tobit και ταυτόχρονα παρατέθηκαν οι αντίστοιχες οριακές τους επιδράσεις.Επιπλέον, βασική επιδίωξη της έρευνας ήταν, ο προσδιορισμός του ύψους των δαπανών σε Πρωτοβάθμιο, Δευτεροβάθμιο και Τριτοβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς και η εκτίμηση της πιθανότητας πραγματοποιήσης δαπανών από ενήλικες, ανεξάρτητα από το αν είναι ή όχι γονείς. Για την επίτευξη του ανωτέρου στόχου εκτιμήθηκαν υποδείγματα πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης και υπόδειγμα πιθανότητας επιλογής probit.Επιπρόσθετα, επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι ο προσδιορισμός της προθυμίας πληρωμής ‘WTP’ ‘Willingness To Pay’ σε δύο διαφορετικά πεδία: 1) για τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε επίπεδο όλου του δείγματος και 2) για τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε επίπεδο γονέων. Για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου χρησιμοποιήθηκαν τα διχοτομημένα υποδείγματα πιθανοτήτων (Binary Probits) ακολουθώντας τη μέθοδο της διακριτής επιλογής ‘discrete choice’ της έμμεσης προσέγγισης ‘indirect approach’.Τα εμπειρικά αποτελέσματα που προέκυψαν, σε μακρο-οικονομικό επίπεδο, από την εκτίμηση της μακροχρόνιας τάσης υποδηλώνουν ότι υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στην Εκπαίδευση και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, και ότι η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα πρέπει να θεωρείται ως εξωγενής μεταβλητή, που σημαίνει ότι συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της περιόδου που εκτιμήθηκε. Επιπλέον, άλλα σημαντικά ευρήματα της έρευνας, με βάση τα διανυσματικά υποδείγματα διόρθωσης σφάλματος VECM ‘Vector Error Correction Model’, είναι ότι οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση λειτουργούν αυτόνομα που σημαίνει ότι το μέγεθος του κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., επηρεάζεται από το ανθρώπινο κεφάλαιο. Πιο συγκεκριμένα, επισημαίνεται μονόδρομη αιτιώδης σχέση με κατεύθυνση από την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και Δημόσιες δαπάνες για την Εκπαίδευση προς το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π.Επιπρόσθετα, στην περίπτωση της συνάρτησης παραγωγής των πολυμεταβλητών υποδειγμάτων διαπιστώνεται ότι υπάρχει θετική μακροχρόνια σχέση ανάμεσα στα επίπεδα της εκπαίδευσης και τις δαπάνες με την οικονομική ανάπτυξη.Τα κυριότερα αποτελέσματα που προέκυψαν από την εκτίμηση των οικονομετρικών υποδειγμάτων για την μικρο-οικονομική ανάλυση είναι τα εξής:Από την εκτίμηση των υποδειγμάτων των δευτερογενών και πρωτογενών στοιχείων της έρευνας, μέσω της εκτίμησης των υποδειγμάτων Tobit, προέκυψε ότι το σύνολο των δαπανών της εκπαίδευσης επηρεάζεται θετικα από την οικογενειακή κατάσταση, τις συνολικές δαπάνες των νοικοκυριών, την ιδιοκτησία κατοικίας και το μέγεθος του νοικοκυριού. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η εκπαίδευση θα πρέπει να θεωρείται ως κανονικό αγαθό ή απαραίτητο αγαθό για την Ελλάδα. Επίσης, άλλα σημαντικά ευρήματα της έρευνας σχετίζονται με τους προσδιοριστικούς παράγοντες του ύψους των δαπανών εκπαίδευσης για όλα τα επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, το ύψος των δαπανών για την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση επηρεάζεται θετικά από το είδος του σχολείου, τον αριθμό των ωρών των φροντιστηρίων και το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων. Αντίστοιχα, το ύψος των δαπανών της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επηρεάζεται θετικά από τον αριθμό των ωρών των φροντιστηρίων και την αποστάση από το σχολείο Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα, και για τις δύο περιπτώσεις διαπιστώθηκε ότι η εκπαίδευση είναι ένα κανονικό ή απαραίτητο αγαθό. Επιπρόσθετα, το ύψος των δαπανών της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επηρεάζεται από το αν σπουδάζουν οι φοιτητές εκτός της περιοχής που διαμένουν και από την αντίληψη των γονέων τους για την σπουδαιότητα της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τέλος και σε αυτή την περίπτωση, η ζήτηση για το συγκεκριμένο επίπεδο εκπαίδευσης είναι ανελαστική. Τέλος, στην περίπτωση της πιθανότητας πραγματοποιήσης δαπανών εκπαίδευσης ενηλίκων, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα που είναι νεαρότερα άτομα και με μικρότερο αρθμό παιδιών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πραγματοποιούν δαπάνες εκπαίδευσης που αφορούν τους ίδιους. Από την εκτίμηση των υποδειγμάτων της προθυμίας πληρωμής για τη βελτίωση της εκπαίδευσης σε όλο το δείγμα, προκύπτει ότι η πιθανότητα προθυμίας πληρωμής για τη βελτίωση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού αγαθού επηρεάζεται αρνητικά από τη μείωση μισθών και την οικονομική αβεβαιότητα. Τέλος, τα αποτελέσματα από την εκτίμηση του αντίστοιχου υποδείγματος για το δείγμα των γονέων υποδηλώνουν ότι η πιθανότητα προθυμίας επηρεάζεται από το φύλο, τον αριθμό των παιδιών και άλλους παράγοντες.

2014-02-03

Ελληνικά

Κοινωνικές επιστήμες
Εκπαίδευση
Οικονομία

Μάκρο-οικονομικό Eπίπεδο, Μίκρο-οικονομικό Eπίπεδο, Έλεγχος Αιτιότητας του Granger, Έλεγχος συνολοκλήρωσης, Οικονομική Aνάπτυξη, Προθυμία πληρωμής, Συνάρτηση Ζήτησης της Εκπαίδευσης, Δημόσιες και Ιδιωτικές Δαπάνες Eκπαίδευσης

417 σ., εικ., πιν., σχημ., γραφ.

Η διατριβή είναι δεσμευμένη από τον συγγραφέα (μέχρι και: 9/2017)

Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0