Οι επιπτώσεις της ρύπανσης του περιβάλλοντος στην τροφική αλυσίδα: η περίπτωση των παραμένοντων οργανικών ρύπων και των βαρεων μετάλλων

Κίρλαππου, Μαργαρίτα

Αμπελιώτης, Κωνσταντίνος

Η ρύπανση του περιβάλλοντος είναι ένα θέμα που απασχολεί την ανθρωπότητα όλο και περισσότερο λόγω των επικίνδυνων διαστάσεων που έχει πάρει. Πράγματι, η ανθρώπινη παρέμβαση επιβαρύνει μαζικά το περιβάλλον, ιδιαίτερα μετά το 1800. Η ρύπανση προέρχεται κυρίως από την ανθρώπινη δραστηριότητα που κάθε άλλο παρά φιλική είναι προς το περιβάλλον.
Η ρύπανση του περιβάλλοντος, μοιραία, πέρασε και στην τροφική αλυσίδα προκαλώντας πολλαπλές επιπτώσεις όχι μόνο στα διάφορα οικοσυστήματα αλλά και στην ανθρώπινη υγεία. Αναμφισβήτητα, το πρόβλημα της εισόδου τοξικών ουσιών στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα αποτελεί σήμερα ένα ιδιαίτερα επίκαιρο και κρίσιμο θέμα. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με τους κινδύνους των μολυσμένων τροφίμων. Το σκάνδαλο των τρελών αγελάδων (Αγγλία 1996, Δανία 1999) και το σκάνδαλο της διοξίνης, στο Βέλγιο, το καλοκαίρι του 1999, μας υπενθυμίζουν ότι τα τρόφιμα, που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ασφαλή, αποδείχθηκε ότι δεν είναι (Εφημερίδα “Πολίτης”, 4/1/2004).
Καταναλώνουμε, λοιπόν, τεχνητά χημικά σε καθημερινή βάση, π.χ. τα λαχανικά και τα φρούτα που ψεκάζονται με φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα. Τα εντομοκτόνα και τα ζιζανιοκτόνα δύσκολα διασπούνται , επομένως, συσσωρεύονται στο περιβάλλον και είναι τοξικά τόσο για τον άνθρωπο όσο και για όλους τους ζωικούς οργανισμούς (Χριστοδουλάκης, 1999).
Τα βιομηχανικά χημικά έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της βιομηχανικής κοινωνίας, όμως, βλαβερές ουσίες απελευθερώνονται κατά την παραγωγή, χρήση και απόθεση των βιομηχανικών προϊόντων. Κατά συνέπεια, οι τοξικές ουσίες ανιχνεύονται παντού στο περιβάλλον –στον αέρα, στο νερό, στο χώμα, στα ιζήματα και στους ζωντανούς οργανισμούς. Έτσι, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα μέσω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, των υδάτινων πόρων και εδαφών, κατά κύριο λόγο, και προκαλούν υποβάθμιση των οικοσυστημάτων.
Το 1989, η Αμερικάνικη Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) υπολόγισε, στην Εθνική Έκθεση Απογραφής της Απελευθέρωσης Τοξικών Ουσιών, ότι 1,9 δισεκατομμύρια τόνοι χημικών διοχετεύτηκαν στους υδάτινους πόρους. Το ίδιο έτος, 2,4 δισεκατομμύρια τόνοι χημικών απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα, με τη συνολική ποσότητα χημικών τα οποία πρόσβαλαν το περιβάλλον να ανέρχεται στα 5,7 δισεκατομμύρια τόνους. Και αυτά μόνο κατά τη διάρκεια ενός έτους (Carter, Toxins & The Environment).
Η περίπτωση των Παραμενόντων Οργανικών Ρύπων και των βαρέων μετάλλων αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη υγεία εφόσον και οι δύο αυτές κατηγορίες ρύπων θεωρούνται ιδιαίτερα τοξικές. Σήμερα οι τοξικές αυτές ουσίες ανιχνεύονται σχεδόν παντού, στα τρόφιμα, στον αέρα και στο νερό. Η συσσώρευση των Παραμενόντων Οργανικών Ρύπων και των βαρέων μετάλλων, στα διάφορα μέλη της τροφικής αλυσίδας αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός.
Αξίζει όμως να αναφερθούμε στις ανακαλύψεις των πιο σημαντικών αυτών τοξικών ουσιών, οι οποίες σκορπίστηκαν στο περιβάλλον απειλώντας έτσι όχι μόνο τα οικοσυστήματα αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο:
 1774: ο Σουηδός φαρμακοποιός Karl Eilhelm Scheele ανακάλυψε το άτομο του χλωρίου. Το χλώριο είναι αυτό που παρέχει στους Παραμένοντες Οργανικούς Ρύπους την ιδιότητα να είναι λιπόφιλοι καθώς και να παραμένουν στο περιβάλλον
 1873: ο Othmar Zeidler ο οποίος εργαζόταν στο εργαστήριο του πανεπιστημίου του Στρασβούργου, σύνθεσε το DDT
 1929: τα PCBs εμπερικλείονταν σε κάποια εμπορεύσιμα μίγματα που έφεραν το όνομα Αροκλόρ. PCBs παράχθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία, Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία και έγιναν εξαγωγές του σε όλες σχεδόν τις χώρες
 1933: το Εξαχλωροβενζόλιο (HCB) χρησιμοποιείται ως μυκητοκτόνο για το σιτάρι. Επίσης είχε κάποιες βιομηχανικές χρήσεις
 1939: ο Paul Mueller, αρκετά χρόνια μετά την ανακάλυψη της σύνθεσης του DDT, ανακάλυψε τις εντομοκτόνες ιδιότητές του
 1957: ο Sanderman κ.α ανάφεραν τη σύνθεση της 2,3,7,8-tetrachloro-p-dibenzodioxin (TCDD) και καθόρισαν τη δομή της. Η προπαρασκευή της πρώτης, όμως, chlorinated-p-dibenzodioxin πραγματοποιήθηκε το 1872 από τους Merts και Weits στη Γερμανία
Μερικά χρόνια αργότερα άρχισαν να γίνονται αντιληπτές οι διάφορες επιπτώσεις που προκαλούσαν οι ουσίες αυτές στα διάφορα μέρη της τροφικής αλυσίδας. Έτσι, απαραίτητη κρίθηκε η λήψη διαφόρων μέτρων, όπως η απαγόρευση της παραγωγής και χρήσης των ουσιών αυτών, για την προστασία τόσο του περιβάλλοντος όσο και του ίδιου του ανθρώπου.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο η ρύπανση του περιβάλλοντος συντείνει στην επιβάρυνση της τροφικής αλυσίδας και ακολούθως της ανθρώπινης υγείας εξετάζοντας την περίπτωση των Παραμενόντων Οργανικών Ρύπων και των βαρέων μετάλλων. Η μελέτη περιλαμβάνει σχετικά θέματα που αφορούν τις τοξικές αυτές ουσίες όπως, από που προέρχονται αλλά και τι είναι, διάφορες πειραματικές έρευνες και επεισόδια δηλητηρίασης. Παράλληλα, ερευνάται ο τρόπος με τον οποίο περνούν στην τροφική αλυσίδα και καταλήγουν στον άνθρωπο και παρουσιάζονται οι πολλαπλές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.

2004

Ελληνικά

Περιβαλλοντική μόλυνση
Τροφή, τρόφιμα και επισιτισμός

Μόλυνση
Pollution
Περιβάλλον
Environment
Τροφικές σχέσεις (Οικολογία)
Food chains (Ecology)
Μέταλλα - Περιβαλλοντικές απόψεις
Heavy metals - Environmental aspects

Περιβάλλον, ρύπανση, τροφική αλυσίδα, βαρέα μέταλλα

188 σ. : εικ., πίν., διαγρ.

Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0