Πρωτότυπος Τίτλος:
Η αποτελεσματικότητα των ω-3 λιπαρών οξέων στη ρευματοειδή αρθρίτιδα: μετα-ανάλυση
Συγγραφέας:
Μαραντίδου, Φωτεινή
Περίληψη:
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (rheumatoidarthritis, RA) είναι μία χρόνια αυτοάνοση φλεγμονώδης νόσος των χόνδρων, των οστών και των αρθρώσεων. Η φλεγμονή εκδηλώνεται με οίδημα, άλγος, δυσλειτουργία, πρωινή ακαμψία, οστεοπόρωση, απώλεια μυϊκής μάζας και παραμόρφωση των άκρων. Κύρια χαρακτηριστικά της νόσου είναι η διήθηση των Τ-λεμφοκυττάρων, των μακροφάγων και των Β-λεμφοκυττάρων στον αρθρικό υμένα. Ταυτόχρονα, η δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων, ο πολλαπλασιασμός των υμενικών κυττάρων και η διέγερση των χονδροκυττάρων επάγουν την έκκριση ενζύμων, εικοσανοϊδών και φλεγμονωδών κυτταροκινών που οδηγούν τελικά σε ιστική αλλοίωση. Η λήψη μη-στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων αποτελεί την κύρια φαρμακευτική αγωγή των ασθενών με RA.
Η παθογένεια της νόσου είναι ακόμη άγνωστη, ωστόσο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι έχει γενετικό υπόβαθρο. Ο κίνδυνος εμφάνισης αλλά και η σοβαρότητα της RA σχετίζονται με τα γονίδια του κύριου συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας (majorhistocompatibiltycomplex, MHC) τάξης II, τα οποία εκφράζουν στον άνθρωπο τις πρωτεΐνες “humanleukocyteantigens” (HLA) τάξης ΙΙ που με τη σειρά τους συμμετέχουν στην αντιγονοπαρουσίαση.
Είναι πλέον επιβεβαιωμένο ότι το αραχιδονικό οξύ, ένα ω-6 πολυακόρεστο λιπαρό οξύ, εμπλέκεται στο μονοπάτι επαγωγής της φλεγμονής στην RA διαμέσου της παραγωγής των φλεγμονωδών μορίων, των εικοσανοϊδών. Κάποια σχήματα αγωγής της νόσου στοχεύουν στο μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος. Τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, εικοσαπενταενοϊκό οξύ (eikosapentaenoicacid, EPA) και εικοσιδυαεξαενοϊκό οξύ (docosohexaenoicacid, DHA) που απαντώνται κυρίως στα λιπαρά ψάρια και τα ιχθυέλαια, φαίνεται να μειώνουν το κυτταρικό περιεχόμενο του αραχιδονικού οξέος και τελικά το σχηματισμό των εικοσανοϊδών. Πολυάριθμες είναι οι μελέτες που δείχνουν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα επηρεάζουν ευνοϊκά την ανοσολογική απόκριση των δενδριτικών κυττάρων και των Τ κυττάρων, καθώς και την παραγωγή των φλεγμονωδών κυτταροκινών και των δραστικών ριζών οξυγόνου (reactiveoxygenspecies, ROS). Δοκιμές σε ζωικά πρότυπα δείχνουν ότι τα ιχθυέλαια περιορίζουν την εξέλιξη της νόσου, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας ’80 ξεκίνησαν να δημοσιεύονται και οι πρώτες κλινικές δοκιμές σε ασθενείς με RA.
Σκοπός
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η μετα-ανάλυση όλων των δημοσιευμένων τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών (randomizedcontrolledtrials, RCT) της υπάρχουσας βιβλιογραφίας στην εξέλιξη της RΑ. Στη μετα-ανάλυση περιλαμβάνονται όλες οι τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες δημοσιευμένες στην αγγλική γλώσσα και οι οποίες διερεύνησαν την από του στόματος πρόσληψη των ω-3 λιπαρών οξέων σε δείκτες εξέλιξης της RΑ: πρωινή ακαμψία (earlymorningstiffness, EMS), αριθμός πρησμένων σημείων (swollencount, SC), αριθμός ερεθισμένων αρθρώσεων (tendercounts, TC), γενική αξιολόγηση ασθενούς (patientglobalassessment, PatGa), κλινική αξιολόγηση ασθενούς (physicianglobalassessment, PhyGA), κλίμακα άλγους (painscale, PS), σκορ ενεργότητας της νόσου-28 (diseaseactivityscore 028, DAS28), ενεργότητα ρευματοειδούς αρθρίτιδας (RitchieArticularIndex, RAI), ρευματοειδής παράγοντας (rheumatoidfactor, RF), ερωτηματολόγιο αξιολόγησης γενικής υγείας (HealthAssessmentQuestionnaire, HAQ), δύναμη κρατήματος (GS), δύναμη κρατήματος μόνο του δεξιού χεριού (RGS), δύναμη κρατήματος μόνο του αριστερού χεριού (LGS), χρόνος που περνά μέχρι να κουραστούν (TimeToFatigue), σωματικό βάρος (bodyweight, BW), χρόνος πήξης αίματος (bleedingtime), λευκοτριένιο Β4 (leukotriene B4, LTB4), αιμοσφαιρίνη (haemoglobin, Hb), ταχύτητα καθίζησης ερυθροκυττάρων (erythrocyte sedimentation rate, ESR), ινωδογόνο (fibrinogen), C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), ιντερλευκίνη-1 (interleukin-1, IL-1), ιντερλευκίνη-6 (interleukin-6, IL-6), παράγοντας νέκρωσης όγκου-α (tumornecrosisfactor-alpha, ΤΝF-alpha), τριακυλογλυκερόλες (triglycerols, TG), ολική χοληστερόλη (totalcholesterol, TC), χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (lowdensitylipoprotein, LDL) και υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (highdensitylipoprotein, HDL).
Μεθοδολογία
Για την αναζήτηση των άρθρων στη βιβλιογραφία χρησιμοποιήθηκε η μηχανή αναζήτησης “Pubmed” περιλαμβάνονταςόλες τις μελέτες έως και 10 Ιανουαρίου του έτους 2016. Οι λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν είναι: “fishoils, fattyacids, omega-3 fattyacids, polyunsaturatedfattyacids, diet και rheumatoidarthritis”. Βρέθηκαν 2815 άρθρα. Ακολούθως, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια της αγγλικής γλώσσας και της τυχαιοποιημένης κλινικής μελέτης σε ανθρώπους, το σύνολο των άρθρων συρρικνώθηκε στα 378. Από αυτά αποκλείστηκαν τα 358 διαβάζοντας μόνο την εισαγωγή ή τον τίτλο του άρθρου θέτοντας κριτήρια όπως την από του στόματος λήψη ω-3 λιπαρών οξέων, την ελάχιστη διάρκεια της μελέτης για 3 μήνες ή τη διατήρηση της φαρμακευτικής αγωγής καθ' όλη τη διάρκεια της έρευνας. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο StataTM.
Αποτελέσματα
Τελικά, στη μετα-ανάλυση περιλαμβάνονται 20 τυχαιοποιημένες μελέτες, όπου συμμετείχαν 740 ασθενείς με RA στην ομάδα παρέμβασης και 627 ασθενείς στην ομάδα ελέγχου. Η από του στόματος πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων βρέθηκε να βελτιώνει σημαντικά την πρωινή ακαμψία (p=0.003), τον αριθμό των ερεθισμένων αρθρώσεων (p=0.005), την ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων (p=0.049), την κλίμακα άλγους (p=0.045), την κατάσταση γενικής υγείας-HAQ (p=0.01), την ενεργότητα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας-RAI (p = 0.000), καθώς και τα τριγλυκερίδια αίματος (p=0.012). Στους νέους φλεγμονώδεις δείκτες (IL-6 και LTB-4) που αναλύθηκαν δε φάνηκε σημαντική επίδραση των ω-3 λιπαρών οξέων.
Συμπεράσματα
Η παρούσα μετα-ανάλυση περιέχει τις περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και αποτελεί τη μοναδική μελέτη που περιλαμβάνει δείκτες φλεγμονής. Από το σύνολο των αποτελεσμάτων επιβεβαιώνονται τα ευρήματα των προηγούμενων αναλύσεων, επιπλέον φαίνεται η επίδραση των ω-3 λιπαρών οξέων στα λιπίδια του αίματος των ασθενών με RA.
Η παθογένεια της νόσου είναι ακόμη άγνωστη, ωστόσο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι έχει γενετικό υπόβαθρο. Ο κίνδυνος εμφάνισης αλλά και η σοβαρότητα της RA σχετίζονται με τα γονίδια του κύριου συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας (majorhistocompatibiltycomplex, MHC) τάξης II, τα οποία εκφράζουν στον άνθρωπο τις πρωτεΐνες “humanleukocyteantigens” (HLA) τάξης ΙΙ που με τη σειρά τους συμμετέχουν στην αντιγονοπαρουσίαση.
Είναι πλέον επιβεβαιωμένο ότι το αραχιδονικό οξύ, ένα ω-6 πολυακόρεστο λιπαρό οξύ, εμπλέκεται στο μονοπάτι επαγωγής της φλεγμονής στην RA διαμέσου της παραγωγής των φλεγμονωδών μορίων, των εικοσανοϊδών. Κάποια σχήματα αγωγής της νόσου στοχεύουν στο μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος. Τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, εικοσαπενταενοϊκό οξύ (eikosapentaenoicacid, EPA) και εικοσιδυαεξαενοϊκό οξύ (docosohexaenoicacid, DHA) που απαντώνται κυρίως στα λιπαρά ψάρια και τα ιχθυέλαια, φαίνεται να μειώνουν το κυτταρικό περιεχόμενο του αραχιδονικού οξέος και τελικά το σχηματισμό των εικοσανοϊδών. Πολυάριθμες είναι οι μελέτες που δείχνουν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα επηρεάζουν ευνοϊκά την ανοσολογική απόκριση των δενδριτικών κυττάρων και των Τ κυττάρων, καθώς και την παραγωγή των φλεγμονωδών κυτταροκινών και των δραστικών ριζών οξυγόνου (reactiveoxygenspecies, ROS). Δοκιμές σε ζωικά πρότυπα δείχνουν ότι τα ιχθυέλαια περιορίζουν την εξέλιξη της νόσου, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας ’80 ξεκίνησαν να δημοσιεύονται και οι πρώτες κλινικές δοκιμές σε ασθενείς με RA.
Σκοπός
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η μετα-ανάλυση όλων των δημοσιευμένων τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών (randomizedcontrolledtrials, RCT) της υπάρχουσας βιβλιογραφίας στην εξέλιξη της RΑ. Στη μετα-ανάλυση περιλαμβάνονται όλες οι τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες δημοσιευμένες στην αγγλική γλώσσα και οι οποίες διερεύνησαν την από του στόματος πρόσληψη των ω-3 λιπαρών οξέων σε δείκτες εξέλιξης της RΑ: πρωινή ακαμψία (earlymorningstiffness, EMS), αριθμός πρησμένων σημείων (swollencount, SC), αριθμός ερεθισμένων αρθρώσεων (tendercounts, TC), γενική αξιολόγηση ασθενούς (patientglobalassessment, PatGa), κλινική αξιολόγηση ασθενούς (physicianglobalassessment, PhyGA), κλίμακα άλγους (painscale, PS), σκορ ενεργότητας της νόσου-28 (diseaseactivityscore 028, DAS28), ενεργότητα ρευματοειδούς αρθρίτιδας (RitchieArticularIndex, RAI), ρευματοειδής παράγοντας (rheumatoidfactor, RF), ερωτηματολόγιο αξιολόγησης γενικής υγείας (HealthAssessmentQuestionnaire, HAQ), δύναμη κρατήματος (GS), δύναμη κρατήματος μόνο του δεξιού χεριού (RGS), δύναμη κρατήματος μόνο του αριστερού χεριού (LGS), χρόνος που περνά μέχρι να κουραστούν (TimeToFatigue), σωματικό βάρος (bodyweight, BW), χρόνος πήξης αίματος (bleedingtime), λευκοτριένιο Β4 (leukotriene B4, LTB4), αιμοσφαιρίνη (haemoglobin, Hb), ταχύτητα καθίζησης ερυθροκυττάρων (erythrocyte sedimentation rate, ESR), ινωδογόνο (fibrinogen), C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), ιντερλευκίνη-1 (interleukin-1, IL-1), ιντερλευκίνη-6 (interleukin-6, IL-6), παράγοντας νέκρωσης όγκου-α (tumornecrosisfactor-alpha, ΤΝF-alpha), τριακυλογλυκερόλες (triglycerols, TG), ολική χοληστερόλη (totalcholesterol, TC), χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (lowdensitylipoprotein, LDL) και υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (highdensitylipoprotein, HDL).
Μεθοδολογία
Για την αναζήτηση των άρθρων στη βιβλιογραφία χρησιμοποιήθηκε η μηχανή αναζήτησης “Pubmed” περιλαμβάνονταςόλες τις μελέτες έως και 10 Ιανουαρίου του έτους 2016. Οι λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν είναι: “fishoils, fattyacids, omega-3 fattyacids, polyunsaturatedfattyacids, diet και rheumatoidarthritis”. Βρέθηκαν 2815 άρθρα. Ακολούθως, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια της αγγλικής γλώσσας και της τυχαιοποιημένης κλινικής μελέτης σε ανθρώπους, το σύνολο των άρθρων συρρικνώθηκε στα 378. Από αυτά αποκλείστηκαν τα 358 διαβάζοντας μόνο την εισαγωγή ή τον τίτλο του άρθρου θέτοντας κριτήρια όπως την από του στόματος λήψη ω-3 λιπαρών οξέων, την ελάχιστη διάρκεια της μελέτης για 3 μήνες ή τη διατήρηση της φαρμακευτικής αγωγής καθ' όλη τη διάρκεια της έρευνας. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο StataTM.
Αποτελέσματα
Τελικά, στη μετα-ανάλυση περιλαμβάνονται 20 τυχαιοποιημένες μελέτες, όπου συμμετείχαν 740 ασθενείς με RA στην ομάδα παρέμβασης και 627 ασθενείς στην ομάδα ελέγχου. Η από του στόματος πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων βρέθηκε να βελτιώνει σημαντικά την πρωινή ακαμψία (p=0.003), τον αριθμό των ερεθισμένων αρθρώσεων (p=0.005), την ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων (p=0.049), την κλίμακα άλγους (p=0.045), την κατάσταση γενικής υγείας-HAQ (p=0.01), την ενεργότητα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας-RAI (p = 0.000), καθώς και τα τριγλυκερίδια αίματος (p=0.012). Στους νέους φλεγμονώδεις δείκτες (IL-6 και LTB-4) που αναλύθηκαν δε φάνηκε σημαντική επίδραση των ω-3 λιπαρών οξέων.
Συμπεράσματα
Η παρούσα μετα-ανάλυση περιέχει τις περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και αποτελεί τη μοναδική μελέτη που περιλαμβάνει δείκτες φλεγμονής. Από το σύνολο των αποτελεσμάτων επιβεβαιώνονται τα ευρήματα των προηγούμενων αναλύσεων, επιπλέον φαίνεται η επίδραση των ω-3 λιπαρών οξέων στα λιπίδια του αίματος των ασθενών με RA.
Ημερομηνία κατάθεσης:
2016-02-25
Γλώσσες Τεκμηρίου:
Ελληνικά
Θεματικές Κατηγορίες:
Διατροφή (Γενικά). DRI’s
Διαιτολογία (Γενικά)
Διαιτολογία (Γενικά)
Λέξεις-κλειδιά:
ιχθυέλαια, ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, διατροφή, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ρευματοειδής αρθρίτιδα
Περιγραφή:
41 σ., εικ., πίν., σχ.
Άδεια χρήσης:
Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0
